पावसाळा सुरू झाला की जनावरांमध्ये मोठ्या प्रमाणामध्ये रोगराई पसरते यामध्ये काही रोग हे जीव घेणे असतात या रोगांपासून आपल्या जनावरांना दूर ठेवायचे असेल तर लसीकरण(Vaccination in animals)हा एकमेव पर्याय आहे सदरील लस प्रत्येक पशुवैद्यकीय दवाखान्यामध्ये नाममात्र दरामध्ये उपलब्ध असतात लसीकरण करताना कोणत्या काळजी घ्यायला पाहिजेत ते पाहूया व लसीकरणाचे वेळापत्रक
लसीकरणाचे महत्त्व(Importance of vaccination)
जनावरांमध्ये अशी काही रोग आहेत की जे आल्यानंतर जनावरांची उत्पादन क्षमता ही कमी होते परिणामी त्याचा तोटा हा पशुपालकांना सहन करावा लागतो या साथीच्या रोगांमध्ये काही रोग ही जीव घेणे देखील ठरतात लसीकरण(Vaccination in animals)जर वेळेवर केले नाही तर आपल्या जनावरांना अनेक आजार होऊ लागतात जर दुधाळ जनावर असेल तर त्याची दूध देण्याची क्षमता कमी होते किंवा बंद होते परिणामी याचा तोटा पशुपालकाला बसतो तसेच लसीकरणन केल्यामुळे जर रोग आपल्या जनावरांना झाला तर त्याची उपचार हे महागडे असतात व त्यासाठी बराच वेळ देखील जातो त्यामुळे आर्थिक नुकसान देखील होते काही रोग हे मोठ्या जनावरांमध्ये उदाहरणात गाय बैल म्हैस यांच्यामध्ये होतात जर बैलाला लसीकरणा अभावी एखादा रोग झाला तर त्याचा थेट परिणाम हा शेतीवर देखील झाल्याचे पाहायला मिळते त्यामुळे पशुवैद्यकीय अधिकाराच्या मार्गदर्शनाखाली आणि त्यांनी दिलेल्या वेळेतच आपण लसीकरण(Vaccination in animals)करून घेणे फायद्याचे ठरते
हे हि वाचा-Corona update : करोनाने पुन्हा वर डोकं काढलं
लसीकरण करण्याच्या आधी कोणती काळजी घेतली पाहिजे(What precautions should be taken before vaccination?)
लसीकरण(Vaccination in animals)करण्याच्या किमान आठ दिवस आधी आपण आपल्या जनावराची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे यामध्ये सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे लसीकरण(Vaccination in animals)करण्याच्या आठ दिवस आधी आपण आपल्या जनावरांना जंतनाशकाचा डोस दिला पाहिजे कारण जर जनावराच्या पोटात जंत असतील तर त्याची रोग प्रतिकारशक्ती वाढत नाही जनावराच्या अंगावरील गोचीड माशा याची देखील निर्मूलन करणे महत्त्वाचे असते
लसीकरण करताना कोणत्या गोष्टीची काळजी घेतली पाहिजे(What should be taken care of while getting vaccinated?)
आपण जेव्हा लसीकरणासाठी(Vaccination in animals)आपल्या जनावरांना पशुवैद्यकीय दवाखान्यात घेऊन जातो तेव्हा काही गोष्टींची काळजी घेणे गरजेचे आहे पशुपालका प्रमाणेच पशुवैद्यकीय अधिकाऱ्यांनी सुद्धा काही काळजी घेणे गरजेचे आहे यामध्ये लसीकरणासाठी(Vaccination in animals) आलेली लस ही थंड जागी साठवलेली पाहिजे त्यात लसीची वाहतूक करताना सुद्धा ती कुल पॅक मधूनच आणलेली पाहिजे जेणेकरून लसीची गुणवत्ता ही जशास तशी राहते लसीकरण हे नेहमी थंड वेळेलाच केले पाहिजे आपल्या गोठ्यातील किंवा गावातील किंवा शेजारच्या सर्व जनावरांना एकदाच लसीकरण करणे फायद्याचे असते
जाड सडपातळ जनावरांना लसीचा डोस हा एकच असतो आजारी जनावरांना लसीकरण(Vaccination in animals)करायचे नसते ज्या जागी लसीकरण(Vaccination in animals)करायचे आहेत त्या जागी आधी आयोडीन लावायचे नाही कारण यामुळे लसी मध्ये असलेले चांगले बॅक्टेरिया नाश पावण्याची शक्यता असते लसीकरणासाठी वापरलेल्या लसीची बाटली ही लवकर संपवली पाहिजे तिचा हवेत संपर्क जास्त काळ नको त्यामुळे त्या लसीची गुणवत्ता कमी होते
लसीकरण झाल्यानंतर कुठली काळजी घ्यायची(What precautions should be taken after vaccination?)
लसीकरण(Vaccination in animals)हे पावसाळ्याच्या आधी केले पाहिजे यामध्ये महत्त्वाचे आहे लसीकरण(Vaccination in animals)झाल्यानंतर बैलाला किमान सहा ते सात दिवस कुठलेही जास्त श्रमाचे काम लावू नये त्याला आराम द्यायचं तसेच या दरम्यान जनावराच्या अंगातील रोगप्रतिकार शक्ती वाढावी यासाठी त्यांना सकस आहारही देणे गरजेचे आहे लसीकरणानंतर(Vaccination in animals)जनावरांना अँटिबायोटिक द्यायचे नाही जनावरांना प्रखर उन्हामध्ये किंवा पावसामध्ये बांधणे शक्यतो टाळा लसीकरण(Vaccination in animals)झालेल्या जनावराची वाहतूक किमान पंधरा दिवस करू नका
लसीकरणाचे वेळापत्रक(Vaccination schedule)
लसीकरण(Vaccination in animals)हे डॉक्टरांनी ठरवून दिलेल्या वेळेतच करणे फायद्याचे असते कारण एखादा रोग जर येणार असेल तर तू येऊ नये म्हणून लसीकरण(Vaccination in animals)केले जाते आणि याची संपूर्ण माहिती ही डॉक्टरांना असते घटसर्प हा रोग गाई म्हशी तसेच शेळ्या मेंढ्यामध्ये सुद्धा मोठ्या प्रमाणात पाहायला मिळतो त्यामुळे वरील सर्व जनावरांना एप्रिल मे महिन्यामध्ये घटसर्पाची लस देणे आवश्यक आहे तसे सर्व जनावरांमध्ये लाळ्या खुर्द काही रोग जीव घेणं आहे याचे लसीकरण हे सप्टेंबर ते ऑक्टोबर महिन्यात तसेच मार्च महिन्यात देखील देणे गरजेचे आहे तसेच या लसीकरणाबाबतीत(Vaccination in animals)चे वेळापत्रक हे आपण लसीकरणासाठी(Vaccination in animals)जी बाटली वापरणार आहोत त्यावर सुद्धा हे लसीकरण कसे करायचे त्याचा नेमका डोस किती याविषयी संपूर्ण माहिती ही त्या लसीच्या बाटलीवर देखील लिहिले असते प्रत्येक कंपनीचा डोस हा वेगळा असू शकतो आणि
हे हि वाचा-Anemia:एनीमिया प्रकार, लक्षण, कारण आणि इलाज
त्याची रोगप्रतिकारशक्ती ही किती दिवस राहते याविषयी संपूर्ण माहिती ही दिली जाते तसेच फाशी या रोगासाठी डिसेंबर महिन्यामध्ये लसीकरण(Vaccination in animals)करणे गरजेचे असते तसेच शेळ्या आणि मेंढ्यांमध्ये पीपीआर नावाची लस ही तीन महिन्याच्या पुढील सर्व शेळी आणि मेंढ्यांना दिली पाहिजे पीपीआर ही लस दिल्यानंतर एक वर्ष लस देण्याचे गरजेचे नसते काही कंपन्यांची लस ही तीन वर्षे दिली नाही तरी चालते पण तरीही दरवर्षी दिलेली लस चांगली असते तसेच शेळी आणि मेंढी मध्ये आंत्रविषारी ही लस पावसाळ्याच्या आधी पंधरा दिवसाच्या अंतराने दोनदा देऊन घेणे गरजेचे आहे तसेच ज्या भागांमध्ये लंपी या आजाराची साथ आहे तेथे सुद्धा लंपी आजार होऊ नये म्हणून लसीकरण करून घेतले पाहिजे
https://youtu.be/QInMOQYsjWA?si=510e-6h2gORZCV_k
लसीकरणाबाबतीत काही गैरसमज(Some misconceptions about vaccination)
लसीकरणाबाबतीत(Vaccination in animals)ग्रामीण भागामध्ये अनेक गैरसमज पसरलेले आहेत ज्यामध्ये मुख्यतः लसीकरण केल्यानंतर जनावराच्या अंगावर गाठी येतात पण या गाठी लसीकरणामुळे येतात कारण काही लसीया त्वचेच्या खाली द्यायचे असतात त्यामुळे त्या ठिकाणी गाठ येऊ शकते पण ही गाठ धोकेदायक नसते थोडे शिकले तरीही गाठ देखील नाहीशी होते दुसरा गैरसमज म्हणजे लसीकरण झाल्यानंतर जनावर दूध कमी देतात काही अंशी हे खरं आहे लसीकरणानंतर जनावराचे शरीर हे त्या रोगाला लढण्यासाठी रोग प्रतिकारशक्ती तयार करत असते त्यामुळे काही दिवस दूध कमी होऊ शकतं पण तसेच लसीकरणांमध्ये जनावर गाभडतात जनावरे लसीकरणामुळे गाभडत नाहीत तर लसीकरण करताना जनावरे उड्या मारतात त्यामुळे जनावर गाभडण्याची शक्यता असते
जर साथीचे रोग हे आपल्या भागामध्ये आलेच तर आपण काही काळजी घेणे खूप गरजेचे असते त्यामध्ये महत्त्वाचे आहे की जर आपल्या गोठ्यामध्ये एखाद्या जनावर आजारी पडले तर त्यापासून बाकी जनावर हे दूर ठेवली पाहिजे जेणेकरून आजारी जनावरांचा संसर्ग हा निरोगी जनावरांना होणार नाही तसेच आपल्या गोठ्याच्या शेजारी असलेल्या दुसऱ्या गोठ्यामध्ये जर एखादा रोग तेथील जनावरांना आला असेल तर या जनावरापासून आपले जनावरही थोडे वेगळे ठेवलेले चांगले तसेच पावसाळ्यामध्ये आपण नदी नाल्याचे ओढ्याचे गढूळ पाणी आपण जनावरांना पाजतो त्यामुळे देखील जनावरांना रोग होण्याची शक्यता असते जर एखादे रोगीट जनावर मेले तर त्याची योग्य ती विल्हेवाट लावली पाहिजे रोगी जनावराच्या मलमूत्रापासून तसेच त्यांनी खाल्लेल्या चारा जर बाकी असेल त्यापासून निरोगी जनावरे नेहमी दूर ठेवली पाहिजे जर एखादा आजार आला तर त्यानंतर गोठ्याचे निर्जंतुकीकरण करणे आवश्यक असते जेणेकरून गोठ्यातील जे विषाणू आहेत त्यांचा नायनाट झाला पाहिजे
वरील लसीकरणाचे वेळापत्रक तसेच लसीकरण(Vaccination in animals)कसे करायचे कधी करायचे व लसीकरण झाल्यानंतर कुठली काळजी घ्यायची याविषयी आपण या लेखांमध्ये सविस्तर चर्चा केलेली आहे आपले आर्थिक उत्पन्न वाढविण्यासाठी व आपले जनावर निरोगी ठेवण्यासाठी आपण जनावरांचे लसीकरणाची वेळापत्रक पाळलेच पाहिजे कारण जनावरचा एकदा आजारी पडले तर त्यांचा आजार दूर करण्यासाठी आपल्याला मोठा आर्थिक फटका देखील बसू शकतो ज्या पद्धतीने आपण आपल्या मुला बाळांचे लसीकरणाची(Vaccination in animals) वेळापत्रक पाळतो त्याच पद्धतीने आपण आपल्या गोठ्यातील जनावरांचे सुद्धा वेळापत्रक हे तंतोतंत पाळलेच पाहिजे कारण की या साथीच्या रोगामुळे सर्वात जास्त जनावरे दगावण्याची शक्यता जास्त असते त्यामुळे अशा रोगांपासून आपण आपले पशुधन हे वाचविले पाहिजे
नोट-लसीकरणा आधी डॉक्टरांचा सल्ला जरूर घ्या हा लेख फक्त आपल्या ज्ञानात भर टाकण्यासाठी आहे